İnsanların Covid-19 salgını dönemindeki gelir kaybı, bu dönemin en önemli sorunlarından birisi olmuştur. Azalan çalışma saatleri, birçok iş yerinin kapanması ve ekonomilerin yavaşlaması işsizlik üzerinde etkili oldu. Covid-19 salgınının yarattığı bu durum, kitlesel gelir desteği ihtiyacı doğurdu ve hükümetlere ilave sorumluluklar yüklemiş oldu. Türkiye’de kısa çalışma ödeneği olarak adlandırılan bu destekler, Covid-19 salgının yarattığı olumsuz etkiyi bir nebze de olsa hafifletmeyi amaçlamıştır.
Save the Children kuruluşuna göre bazı düşük ve orta gelirli ülkelerde en az 594 milyon çocuk ve aile, hükümetlerinden herhangi bir özel maddi destek alamamıştır. Salgından önce de bu tip ülkelerde 1 milyardan fazla çocuk yoksulluk içinde yaşıyor ve eğitim, sağlık, barınma, beslenme, temizlik gibi ihtiyaçlardan yoksun kalıyordu. Covid-19’un bu duruma etkisi, bu insanların sayısını 150 milyon artırarak 1,2 milyara ulaşmasına sebep olmuştur.
Bu etkileri daha somut bir şekilde ele almak gerekirse; küresel olarak işten elde edilen gelir 2020 yılının ilk 9 ayında 3,5 trilyon dolar düşüş gösterdi ve 2019 yılının aynı dönemine göre -%10,7 olarak gerçekleşti.
Ülkeleri, yaptıkları gelir desteklerine göre hiçbir destek sağlamayan ülkeler, yardım eli uzatan ülkeler ve tam destek gösteren ülkeler olarak 3 kategoride sıraladık.
Hiçbir Destek Sağlamayan Ülkeler
Birçok ülke, Covid-19 salgını döneminde gelir desteği sağlama bakımından sınıfta kalmıştır. Hiçbir destek sağlamayan ülkeler olarak sıraladığımız ülkelerde, hükümetler vatandaşının gelir kaybını karşılamaya yönelik hiçbir destekte bulunmamıştır.
Yukarıda belirtildiği gibi hiçbir gelir desteği sağlamayan ülkelerin çoğu, düşük ve düşük-orta gelirli ülkelerden oluşmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre bu ülkeler, 2019 yılından bu yana yaklaşık %15,1’lik gelir kaybına uğrayarak dünyada en yüksek gelir kaybı yaşayan ülkeler olmuşlardır.
Gelişmekte olan ülkeler, Covid-19 dönemindeki gelir kaybı ve kaybedilen işleri karşılama kapasitesi olarak oldukça düşük bir performans göstermektedirler. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre, düşük ve düşük-orta gelirli ülkelerin, gelişmiş ekonomilerle aynı mali teşviki sağlayabilmesi için ekonomilerine toplamda yaklaşık 982 milyar dolar daha kazandırmaları gereklidir.
Yardım Eli Uzatan Ülkeler
Bu ülkeler, Covid-19 döneminde vatandaşlarına, maaşlarının %50’sinden daha az destek veren ülkelerden oluşmaktadır.
Güney Afrika’da işsizlik oranı %37 ile 2020 yılında dünyadaki en yüksek işsizlik oranı olarak kaydedilmiştir. Covid-19 salgınının başladığı 2019 yılından bu yana işsizlik rakamlarındaki artış %28,7’yi bulmuştur. Kısıtlamalar çok sıkı olmasına rağmen, ülkede artan vaka sayıları ve iş kayıplarını yavaşlatmaya yetmedi. Geçtiğimiz günlerde de duyduğumuz Covid-19’un Güney Afrika varyasyonu, ülkeyi bir başka tehditle karşı karşıya getirmiştir.
Ülkemizde ise on binlerce iş yerinin Covid-19 salgınından dolayı kapanması sonucunda birçok firma üretime ara verdi ve bu durum işçileri önemli bir derecede etkiledi. Açıklanan önlem paketine göre kredi borcu erteleme ve kısa çalışma ödeneği gibi birtakım destekler sağlanmıştır. Bu ödenek aslında İşsizlik Sigortası Kanunu’nda yer alıyordu ve virüs ortaya çıkmadan önce de uygulanmaktaydı. Ancak salgının yarattığı durumdan dolayı bu ödenek için başvurmak biraz daha kolaylaştırıldı.
Tam Destek Gösteren Ülkeler
Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre Amerika kıtası, Covid-19 salgınından en çok etkilenen bölge olmuştur. Amerika Kıtası’nın 2020 yılı işgücü gelirlerinde 2019’a kıyasla %12,1 oranında düşüş yaşaması, insanların önemli ölçüde gelir desteği ihtiyacı yaşamasına sebep oldu. Aynı zamanda ABD’de işsizlik oranı 2019’da %3,7 iken, bu oran 2020 yılında %8,9’a kadar çıkmıştır. Hükümet ilk olarak CARES işsizlik yasasına göre destek sağlarken, daha sonra bu destek 900 milyar dolarlık yardım anlaşmasıyla uzatıldı.
Covid-19 dönemi gelir durumuna genel olarak bakmak gerekirse, birçok ülke acil gelir desteğine ihtiyaç duydu. Gelişmiş ülkeler vatandaşlarına gelir desteği sağlayabilirken, gelişmemiş ülkeler vatandaşlarına herhangi bir gelir desteği sağlayamadı. Bundan sonraki olası acil durumlarda bu tip gelir desteklerinin ne kadar etkili olduğunu görebilmek için Almanya’da çalışmalar yürütülmektedir.
2021’in gelecek aylarında aşılarla birlikte gelir düzeylerinde durum biraz daha normale dönebilir. Ancak bu, en azından kısa dönem için Covid-19 salgınından önceki gelir düzeyimize tam anlamıyla ulaşacağımız anlamına gelmeyebilir.
Kaynaklar 1) Our World in Data. Income support during the COVID-19 pandemic. Retrieved from: https://ourworldindata.org/grapher/income-support-covid?time=2021-01-25 2) Reliefweb (2020, October 15). Almost 600 million children completely missed out on financial support during COVID-19. Retrieved from: https://reliefweb.int/report/world/almost-600-million-children-completely-missed-out-financial-support-during-covid-19 3) Samar, K. (2021, March 31). Kısa Çalışma Ödeneği bitiyor: Ekonomiye etkisi nasıl olacak? Retrieved from: https://tr.euronews.com/2021/03/31/k-sa-cal-sma-odenegini-bitirmenin-ekonomiye-etkisi-nas-l-olacak
