İnsanların kendilerini koruma ihtiyacı kendi doğasından gelmektedir. Günümüzde bu temel içgüdü insanların oluşturmuş olduğu devletlerin güvenlik tedbirleri amacıyla silahlanma harcamalarını artırmıştır. Serbest piyasa ekonomisinin babası olarak bilinen İskoçyalı ekonomist Adam Smith, toplumun savunmasının hükümetin temel görevlerinden biri olduğunu ve bunun için belli bir vergilendirme uygulamasını bir gerekçe olarak tanımladı. Hükümetler ordunun ulusu savunabilmesi için halk adına hareket ederler. Bir ulusu savunmak aslında o ulusun stratejik çıkarlarını da savunmaktır.
Askeri harcamalara ekonomik yönden bakacak olursak, askeri harcamalar sermaye sınırı olan bir birikimdir. Eğer sadece bir alana harcanırsa, diğer alanlar için daha az harcama yapılabileceği anlamına gelir. Örnek olarak genellikle gelişmekte olan ülkelerdeki askeri harcamalara odaklanma diğer önemli önceliklerin göz ardı edilmesine sebep olabiliyor. Bu ülkelerin güçlü bir askeri gücü olmasına rağmen gelişmemiş hastanelere, okullara ve yollara sahip oluyorlar. Kuzey Kore, askeri harcamalara ayrılan aşırı bütçenin genel nüfusun yaşam kalitesini nasıl olumsuz etkileyebileceğinin en uç örneklerinden biridir.
2019 yılı baz alınarak yapılan ve en fazla askeri harcama yapan 10 ülke şu şekildedir:
10) Güney Kore (43.8 Milyar Dolar)
Herkesin bildiği gibi Güney Kore ile Kuzey Kore arasında yıllardır devam eden bir anlaşmazlık vardır. Kuzey Kore’den gelen tehdidin son yıllarda yaygın olmasıyla birlikte Güney Kore hükümeti, 2019 yılında silahlı kuvvetlerine yaklaşık 43.8 milyar dolar harcayarak askeri gücünü hazır ve donanımlı bulunduruyor. Bu harcamanın GSYİH oranı 1998 yılından beri en yüksek seviyeye %2,7’ye yükselmiştir. Her iki ülke de 2018’de başlayan barış sürecine rağmen ordularını hazır bulunduruyorlar ve önemli derecede askeri yatırım yapıyorlar.
9) Japonya (47.6 Milyar Dolar)
Güney Çin Denizi’ndeki artan gerilimler ve Kuzey Kore’den algılanan tehdide karşı Japonya, 47.6 milyar dolar değerinde askeri harcama yaparak ülkenin savunma bütçesini son 10 yılda yaklaşık 4 milyar dolar artırmıştır. Bu harcama diğer ülkelerle karşılaştırıldığında çok büyük gibi görünse de aslında Japon ekonomisinin sadece %0,9’unu temsil ediyor. Japonya Savunma Bakanlığı, 2020 yılı savunma harcamalarında son 20 yılın en büyük artışı olacak %8,3’lük artış istedi. Hükümet ise Japonya’nın barışsever tutumunu korumaya istekli olsa da ülke, komşularına karşı temkinli olmaya devam ederken ülkenin güneyindeki adalarda askeri varlığını artırma yoluna gitti.
8) İngiltere (48.6 Milyar Dolar)
İngiltere, NATO tarafından belirlenen GSYİH’nin %2’si kadar askeri harcama hedefini gerçekleştirebilen birkaç NATO ülkesinden biriydi. Ancak harcamalar dolar cinsinden artmasına rağmen 2014 yılında GSYİH’ye oranla %1,9’a ve 2019’da ise %1,7’ye gerileyerek 48.6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ülkenin milletvekilleri, askeri harcamaların artırılması konusunda öneri sundular ve hükümet bu harcamaları 2020 ve 2021 yılları için 54 milyar dolar seviyesine yükseltti. Bununla birlikte korona virüsün neden olduğu kargaşa ve Brexit’in getirdiği zorluklar, İngiltere’nin askeri harcamalarının gelecekte ne yönde değişeceğini belirsiz kılıyor.
7) Almanya (49.2 Milyar Dolar)
Almanya geçen yıl hem Japonya hem de İngiltere’den daha fazla askeri harcama gerçekleştirdi. En çok harcama yapan 10 ülke arasında en büyüğü olan bu artış, yıllık harcamayı 49.2 milyar dolar seviyesine yükseltti. Bunun nedeni son yıllarda Rusya’dan algılanan tehditler ve diğer dış tehditlerle başa çıkma ihtiyacından doğdu. Bu harcamalar, Almanya’nın GSYİH’sinin %1.3’üne tekabül etmektedir. Ayrıca Almanya, 2016’da ordusuna 14.300 asker takviyesi yapacağını duyurdu ve bu da ülkenin 1990’da yeniden birleşmesinden bu yana ilk askeri personel artışı olmuş oldu.
6) Fransa (50.1 Milyar Dolar)
2019 yılında Fransa’nın askeri harcamalarında bir artış olmuştur. Bunun nedeni Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un uluslararası ve yerel terörizmin yükseldiğini belirtmesi ve bu sebeple de silahlı kuvvetleri destekleme sözü etkili olmuştur. 2019’da 50.1 milyar dolar olarak kaydedilen askeri harcamaların, 2025 yılına kadar hükümetin uzun vadeli planı çerçevesinde %35 artması planlanıyor. Bu şekilde ülke, NATO’nun tavsiye ettiği GSYİH’ye oranla %2 olan savunma harcamalarına uygun hale gelecek. 2019 yılında askeri harcamalar bu hedefe çok uzak olmayan bir şekilde %1,9 olarak gerçekleşti.
5) Suudi Arabistan (61.8 Milyar Dolar)
Suudi Arabistan, toplam milli gelirinin %8’ini ordusuna ayırarak GSYİH’sine oranla dünyada en fazla askeri harcama yapan ülkedir. Nitekim bu harcama, 2018’deki %9,5’lik oran göz önüne alındığında bir düşüşe işaret ediyor. Suudi Arabistan ayrıca dünyanın en büyük silah ithalatçısıdır ve 2019 yılında ABD’den yaptığı askeri ürün ithalatı ordusunun %73’lük kısmını oluşturmaktadır. Ülkedeki son kemer sıkma önlemlerine rağmen ülke, ordusuna büyük yatırımlar yapmaya devam ediyor ve Financial Times Gazetesi’nde bildirildiği üzere Boeing’in savunma kolu ile 1000’den fazla karadan havaya ve gemi savar füzesi tedariği için anlaşma yaptı. Ülke 2019 yılında ordusuna 61.8 milyar dolar bütçe ayırmıştır.
4) Rusya (65.1 Milyar Dolar)
Batıdan gelen yaptırımlar ve düşen petrol fiyatlarından dolayı yaşanan ekonomik krizin ardından 2017’de Rusya, askeri harcamalarda büyük bir düşüş yaşadı. Bu krizden sonra askeri harcamalarda yeniden bir yükseliş görüldü. Başkan Putin, başlangıçta 2025 yılına kadar 260 milyar dolardan fazla askeri harcama planı açıklamasına rağmen rublenin değerindeki düşüş bu planlarını durdurdu. Ancak 2019’da Rusya, silahlı kuvvetlerine 54.8 milyar dolar harcayarak 2018’de yaptığı askeri harcamaların üstüne çıktı. GSYİH’sinin %3,9’unu askeri harcamalarına ayıran Rusya dünyada en çok askeri harcama yapan 5 ülke arasında yer alıyor. Ancak Rusya Maliye Bakanlığı’nın azalan petrol fiyatları ve Covid-19 salgınının verdiği olumsuz koşulları da hesaba katarak 2021 ve 2023 yılları arasındaki harcamalarda %5’lik kesinti önermesi, gelecek yıllarda askeri harcamalarda düşüşe sebep olabilir.
3) Hindistan (71.1 Milyar Dolar)
Hindistan, 71.1 milyar dolar askeri harcama ile Suudi Arabistan ve Rusya gibi ülkeleri geride bırakarak kendine 3. sırada yer bulmuştur. Bu harcamalar, Hindistan’ın GSYİH’sinin %2,4’üne tekabül etmektedir. Güney Asya ülkesi ayrıca dünyanın en büyük 2. silah ithalatçısı konumundadır ve nükleer enerji planları kapsamında askeri harcamaları da gün geçtikçe artmaktadır. Hindistan’ın bu boyutta yaptığı askeri harcamaların nedenleri; Çin ve Pakistan ile yaşanan bölgesel gerilimler ve bu iki ülkenin de orduları için yaptıkları yüksek bütçeli harcamalarından kaynaklanmaktadır.
2) Çin (261 Milyar Dolar)
Çin’in askeri harcamaları son 10 yılda neredeyse 2 katına çıkarak 2019’da 261 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yıllar geçtikçe artan askeri harcamalar, başkan Xi Jinping’in 2035 yılına kadar orduyu tam olarak modernize etme taahhüdü ve 2049 yılına kadar da dünya çapında bir orduya dönüştürme sözünden ileri geliyor. Ancak 2020 ve 2021 yılını incelersek, Covid-19 salgınından dolayı şu anda GSYİH’sinin %1,9’unu oluşturan askeri harcama bütçesinin büyümesinde bir azalma görülebilir. Bununla birlikte Çin’de güçlü bir ekonomik toparlanmanın erken belirtileri şimdiden görülmektedir.
1) A.B.D. (731.7 Milyar Dolar)
ABD’nin önceki başkanı Donald Trump, seçilmeden önce verdiği söze göre ülkenin silahlı kuvvetlerine daha fazla para harcayacaktı. Başa geldiği günden itibaren verdiği sözü tutmasına rağmen harcamalar yine de Barack Obama döneminin ilk yıllarına göre daha düşük bir seviyede kaldı. Buna rağmen ABD, hala listedeki 10 ülkenin toplamından daha fazla askeri harcama yapmakta. 2019’da askeri harcamalara yapılan harcamalarda bir önceki yıla göre %5,3’lük bir artış oldu ve bu artış, Almanya’nın toplam askeri harcamasından bile daha fazla. Bu harcama, ABD GSYİH’sinin %3,4’ünü ve küresel harcamaların da %38’ini oluşturuyor.
Peki, Türkiye ordusuna ne kadar harcama yapıyor?
Türkiye bu listede İtalya, Avustralya, Kanada ve İsrail’in ardından 15. sırada yer alıyor. NATO’nun önemli bir parçası olan ülkemiz, geçmişten beri gelen askeri kültürünün etkisiyle ordusuna büyük önem veriyor. 2004’ten beri oran olarak en fazla olan 2019 GSYİH’mizin %2,7’sini askeri harcamalara ayırarak 20.4 milyar dolar harcama yaptık. Bu yüksek askeri harcamanın nedeni Libya, Suriye, Doğu Akdeniz, Katar ve Irak’ta askeri varlığımızı sürdürmemizden ileri geliyor. 2018 yılında ise askeri harcamamız 19.6 milyar dolar seviyesindeydi. 437.000 asker sayısı ile ABD’nin hemen arkasında 2. sırada yer alıyoruz.
İnfografiğe Göz Atın
Kaynaklar 1) Beattie, A. (2020, December 7). How Military Spending Affects the Economy. Retrieved from: https://www.investopedia.com/articles/investing/072115/how-military-spending-affects-economy.asp 2) Dünya Bankası (World Bank), Retrieved from: https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS
